Đồng hành hướng tới mục tiêu 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao và phát thải thấp

Hội thảo "Thúc đẩy mở rộng diện tích sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp hướng đến mục tiêu một triệu héc- ta vào năm 2030".

Hội thảo “Thúc đẩy mở rộng diện tích sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp hướng đến mục tiêu một triệu hécta vào năm 2030” được tổ chức sáng 27/11 tại thành phố Cần Thơ.

Hiệp hội Ngành hàng Lúa gạo Việt Nam (VIETRISA), Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật – Bộ Nông nghiệp và Môi trường và Tổ chức Phát triển Hà Lan (SNV) thông qua Dự án Chuyển đổi chuỗi giá trị lúa gạo ứng phó với biến đổi khí hậu và phát triển bền vững tại đồng bằng sông Cửu Long (TRVC), được tài trợ bởi Chính phủ Úc, đã tổ chức Hội thảo “Thúc đẩy mở rộng diện tích sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp hướng đến mục tiêu một triệu hécta vào năm 2030”.

Phát biểu mở đầu hội thảo, PGS.TS Bùi Bá Bổng, Chủ tịch Hiệp hội Ngành hàng Lúa gạo Việt Nam đã chia sẻ những mất mát do tình hình lũ lụt đang xảy ra tại các tỉnh miền Trung. Ông mong muốn người dân sẽ sớm vượt qua được mất mát để ổn định cuộc sống.

Chủ tịch Hiệp hội đã đánh giá cao chương trình “Đề án một triệu héc-ta” đang được triển khai. Từ những bài học kinh nghiệm và môi hình triển khai có sự liên kết hiệu quả, hội thảo đã đưa ra những định hướng quan trọng để mở rộng quy mô sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp giai đoạn 2026-2030, đặt trọng tâm vào liên kết chuỗi doanh nghiệp - hợp tác xã - nông dân, tiêu chuẩn thị trường và minh chứng giảm phát thải.

“Sự kiện này thể hiện tinh thần chủ động, phản ứng nhanh, thực hiện quyết liệt chỉ đạo của Thứ trưởng Trần Thanh Nam: “Không chờ đợi – phải bắt tay ngay vào tổ chức triển khai, nhân rộng mô hình, chuẩn hóa liên kết chuỗi và tạo giá trị mới cho hạt gạo Việt Nam”, ông Bùi Bá Bổng nhấn mạnh.

PGS.TS Bùi Bá Bổng, Chủ tịch Hiệp hội Ngành hàng Lúa gạo Việt Nam.

Đề án 01 triệu ha qua hai năm thực hiện và giải pháp thúc đẩy mở rộng diện tích giai đoạn 2026 -2030

Trong phần trình bày về Đề án 1 triệu hécta qua hai năm thực hiện, VIETRISA khẳng định tính khả thi của mô hình, đồng thời chỉ rõ những nút thắt và khuyến nghị giải pháp cụ thể. Tính tới kết thúc vụ Hè Thu 2025, quy mô diện tích tham gia Đề án đã đạt 354.839 ha, vượt 197% so với mục tiêu đề ra. Nông dân tham gia đã giảm chi phí sản xuất đáng kể, từ 1,7 đến 4,9 triệu đồng/ha so với sản xuất ngoài mô hình, tương đương giảm giá thành sản xuất từ 326 đồng đến 1.052 đồng/kg lúa tươi. 

Lượng giống gieo sạ giảm từ 50-65%, tương đương tiết kiệm khoảng 70-130 kg/ha, lượng phân đạm trung bình giảm tới 31,3% và cắt giảm lượng nước tưới, đạt chuẩn về rút nước ít nhất 2-3 lần, giảm 1-3 lần phun thuốc BVTV. Quan trọng hơn, năng suất trong mô hình đã tăng từ 1,4-15,9 tạ/ha, tương đương mức trung bình 3,2 đến 22,1% so với canh tác truyền thống. Tại vụ Đông -Xuân, lượng giảm phát thải của mô hình đạt 3,7 tấn CO2tđ/ha/vụ.

Để mở rộng thành công này trong giai đoạn tới, VIETRISA khẳng định định hướng chiến lược: muốn mở rộng diện tích phải mở rộng liên kết, muốn giảm phát thải phải chuẩn hóa quy trình, và muốn nông dân hưởng lợi thì doanh nghiệp phải vào cuộc. Đề án này được xác định là cuộc chơi của “Trách nhiệm – Tiêu chuẩn – và Liên kết chuỗi”.

Minh chứng thực tiễn từ Dự án TRVC

Những nhận định trên càng được củng cố bởi các kết quả thực tiễn từ Dự án TRVC. TRVC cho thấy chuẩn hóa quy trình và liên kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp và nông dân là yếu tố then chốt để triển khai thành công mô hình sản xuất lúa tiến bộ, mang đến đa lợi ích tích cực cả về kinh tế, xã hội và môi trường. 

Cụ thể, sau 2 vụ lúa Hè Thu 2024 và Đông Xuân 2025, 10 doanh nghiệp tham gia dự án đã mở rộng áp dụng quy trình sản xuất lúa Quyết định 145/QĐ-TT-CLT trên tổng diện tích 40.184 hec-ta lúa, giảm được tổng cộng 156.416 tCO2e, ghi nhận tỉ suất lợi nhuận trung bình cho nông hộ đạt 59,06%. Ngoài ra, 100% các doanh nghiệp tham gia thực hành lồng ghép các chính sách và thực hiện các biện pháp đảm bảo công bằng xã hội trong chính nội tại doanh nghiệp và tại các chuỗi liên kết. 

Đáng chú ý, 08 doanh nghiệp tham gia dự án TRVC là những đơn vị đầu tiên tại Việt Nam được cấp chứng nhận “Gạo Việt xanh, phát thải thấp” cho hơn 70.000 tấn gạo, tạo lợi thế cạnh tranh vượt trội trên thị trường xuất khẩu. Kinh nghiệm từ Công ty TNHH Angimex Kitoku cũng cho thấy việc tham gia Dự án TRVC là đòn bẩy giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn tín dụng xanh (SLL) từ Ngân hàng MUFG, Nhật Bản.

Ông Lê Thanh Tùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Ngành hàng Lúa gạo Việt Nam.