Bài dự thi: “Lúa gạo Việt – Nguồn cội và tương lai”
HẠT GẠO QUÊ NHÀ TỪ BÀN TAY MẸ ĐẾN GIẤC MƠ CON
THANH TÂM PHẠM
Từ lon gạo mẹ dành từng bữa, tôi lớn lên với giấc mơ được học hành, được bước ra khỏi làng quê, nhưng chưa bao giờ rời xa tình yêu với hạt gạo quê nhà.
“Ăn ít, no lâu”, câu mẹ hay dặn dò từ thuở nhỏ, nhưng mãi sau này tôi mới thấm thía hết ý nghĩa chứa chan trong đó. Không chỉ là lời dạy về ăn uống, mà là cả một đời tảo tần, chắt chiu từng hạt gạo giữa những mùa khô hạn, những ngày đất nứt nẻ, và bao mùa lúa thất bát.
Nhà tôi chỉ có hai sào ruộng nhỏ, nép mình dưới chân dãy Trường Sơn hùng vĩ, nơi nắng gió miền Trung khắc nghiệt như thử thách ý chí người nông dân. Ruộng không có hệ thống thủy lợi, chỉ trông chờ vào nước trời, nên mỗi mùa vụ đều là một cuộc đấu tranh sinh tồn. Lúa gầy còm, bông lưa thưa, hạt lép nhiều hơn hạt chắc. Gạo không nhiều, mẹ phải tằn tiện từng bữa. Mỗi lon gạo là cả một câu chuyện dài của mồ hôi, công sức và cả nỗi lo cơm gạo mỗi ngày.
Tuổi thơ tôi gắn với những buổi theo mẹ ra đồng. Tôi vẫn nhớ cảm giác ngồi trên bờ ruộng, mệt thì mẹ trải chiếu rách cho nằm tạm dưới bóng mát. Lớn hơn, tôi học nhổ cỏ, phân biệt lúa với cỏ dại, từng cọng cỏ, từng thân lúa trong mắt mẹ đều quý giá, là hạt vàng của đất mẹ ban tặng.
Có lần tôi hỏi mẹ: “Mẹ ơi, mẹ không mệt à?” Mẹ chỉ cười hiền rồi bảo: “Mệt thì mệt, nhưng nghỉ thì lấy gì ăn con?” Câu nói giản dị ấy theo tôi suốt đời, như một lời nhắc nhở về sự hy sinh thầm lặng của mẹ.
Không có thuốc cỏ, thuốc trừ sâu, mẹ tôi khom lưng nhổ từng bụi cỏ dưới nắng chang chang. Không máy gặt, ba tôi đạp lúa chân trần, từng bước chân nhỏ nhắn, kiên trì, dù bàn chân rớm máu. Tôi bắt chước ba, cảm nhận từng hạt thóc rơi, từng vết xước nhỏ trên da. Tất cả như một phần của tuổi thơ khắc nghiệt nhưng đầy ắp yêu thương.
Ngày ấy, gia đình tôi giữ thóc giống cẩn thận, từng bao rơm đều có ý nghĩa, là thức ăn cho bò, là lớp mền che mưa nắng. Mẹ tôi luôn coi ruộng đồng như người thân, như nguồn sống không thể thiếu.
Tôi nhớ như in những buổi chiều tà, ánh nắng nhuộm vàng cả khoảng ruộng nhỏ trước nhà. Gió nhẹ thổi qua từng bông lúa mềm mại, những hạt nếp căng tròn như những giọt sương ngọt ngào chứa đựng cả tình đất, tình người. Mùi hương đó, dù rất giản dị, nhưng mỗi lần hít vào tôi lại thấy lòng mình ấm áp, như được ôm trọn trong vòng tay mẹ hiền.
Mẹ tôi – người phụ nữ quanh năm chân đất, đôi bàn tay chai sạn nắm chặt từng cây lúa, từng hạt gạo – như giữ gìn cả một kho tàng của tổ tiên. Mỗi mùa vụ qua đi, mẹ lại kể cho tôi nghe câu chuyện về hạt lúa, về sự sống và khát vọng của người nông dân. “Con ơi, lúa không chỉ cho ta no đói, mà còn cho ta biết sống cùng đất, thương người và giữ gìn quê hương.”
Rồi một thời, nghề nuôi tôm hùm nổi lên như một cơn gió mới, nhiều người bỏ ruộng, kể cả gia đình tôi. Ruộng hoang hóa, cỏ mọc um tùm. Nhưng sóng gió nghề tôm cũng dạy tôi thêm bài học về sự bấp bênh, về giá trị bền bỉ của lúa. Ba mẹ tôi quay lại với ruộng lúa, dù vất vả, lời ít, nhưng chắc bụng, không bấp bênh theo sóng gió.
Giờ đây, tôi đã trưởng thành, rời quê làm việc xa, có gia đình riêng. Nhưng mỗi lần về quê, tôi vẫn tìm mẹ trên đồng xanh mướt, thấy dáng mẹ lom khom, chiếc nón trắng nhấp nhô giữa mênh mông lúa. Mẹ già đi, tóc bạc nhiều, lưng còng hơn, nhưng tình yêu ruộng đồng không bao giờ thay đổi.
Tôi tự hỏi: Vì sao mẹ không nghỉ ngơi?
Vì sao người ta vẫn giữ lúa, dù vất vả, lời ít?
Rồi tôi hiểu ra – đó là nguồn cội. Lúa không chỉ là thức ăn, mà còn là ký ức, là niềm tin, là cả một nền văn hóa được trân trọng giữ gìn qua bao thế hệ.
Trong thế giới hiện đại với công nghệ bùng nổ, người ta có thể trồng lúa bằng drone, tưới tiêu bằng AI, nhưng không gì thay thế được tình yêu, sự chăm sóc tận tụy của người mẹ, của bàn tay người nông dân ngày đêm bên mảnh ruộng.
Tôi tin, dù tương lai có đổi thay, hạt lúa vẫn là linh hồn của đất Việt – nuôi dưỡng đời sống từ cội nguồn, đưa giấc mơ con trẻ bay cao.
Tôi mong một ngày, các bạn trẻ sẽ không quên về nguồn cội, sẽ trân trọng từng hạt gạo, từng mảnh ruộng nhỏ dù hiện đại có làm thay đổi mọi thứ. Hãy để đất đai và cây lúa không chỉ là nơi sản sinh ra lương thực, mà còn là nơi nuôi dưỡng tâm hồn, giữ vững bản sắc và khát vọng xây dựng một tương lai bền vững, nơi con người sống hòa mình cùng thiên nhiên, không quên đi những gì giản dị mà thiêng liêng nhất.
Bát cơm hôm nay không chỉ là thức ăn – đó là ký ức, là giấc mơ, là yêu thương của bao thế hệ đã cúi lưng trên mảnh ruộng quê. Hãy biết quý trọng từng bát cơm – như cách ta giữ gìn gốc rễ và chính mình.
