Tôi sinh ra từ đất.
Những mùa gió
nồm, tiếng chim chào bình minh, tiếng nước róc rách từ mương ruộng, đó là bản
nhạc đầu tiên tôi học thuộc lòng.
Tôi không biết từ bao giờ, con người ta hay chia đời sống
ra hai nửa: “văn hóa” ở thành phố, “nông nghiệp” ở cánh đồng. Nhưng với tôi,
mỗi hạt lúa trổ bông, mỗi mùa
mưa nắng đi qua, đều
là một bài học văn hóa sống động, nơi con người trò chuyện với thiên nhiên, với thời gian,
với chính mình.
Người nông dân - nghệ nhân của đất
Ngày xưa, tôi chỉ
biết cày, bừa, gieo, gặt.
Tôi làm vì thói quen, vì
miếng cơm manh áo, vì “ông bà cha mẹ
để lại nghề”. Nhưng rồi, khi nhìn lại cánh
đồng, tôi chợt
hiểu mình đâu chỉ đang sản xuất lúa gạo, mình đang dệt nên văn hóa của một miền quê.
Hạt lúa không chỉ là sản phẩm, nó là ký ức, là mùi rơm mới đốt chiều, là vị mặn giọt mồ
hôi cha, là tiếng cười
giòn tan sau buổi gặt. Người nông dân, nếu biết nhìn xa hơn luống đất của mình,
sẽ thấy mình không chỉ làm nghề, mà đang giữ hồn cho một nền văn minh lúa nước.
 |
Khi văn hóa không còn ở bảo tàng, mà ở chính bàn tay ta
Có lần, một đoàn khách nước ngoài đến thăm làng tôi. Họ thích thú nhìn bà con tôi phơi lúa, gói bánh, đan rổ. Họ nói:
“Đây chính là văn hóa sống”.
Tôi chợt
nhận ra, văn hóa không nằm trong viện nghiên cứu, mà nằm trong từng hành vi nhỏ
của người nông dân, trong cách mình đối xử với đất, với nước, với cây trồng. Nếu ta chăm đất bằng thuốc,
ta đầu độc đất. Nếu ta chăm đất bằng hiểu biết, ta nuôi sống đất.
Cũng như trong văn hóa, nếu ta coi văn hóa là thứ để trưng bày, nó sẽ chết;
nếu ta coi văn hóa là thứ
để sống cùng,
nó sẽ sinh sôi.
Hành trình giằng xé của người làm nông - từ “làm ăn” đến “làm văn hóa”
Có lúc tôi từng nghĩ, làm nông chỉ cần siêng năng. Nhưng càng
đi qua những mùa
mất giá, những vụ hạn mặn, tôi càng
thấy làm nông phải có tri
thức, và tri thức ấy bắt đầu từ văn hóa.
Tôi đã từng gieo mạ mà không biết gieo niềm tin.
Đã từng trồng lúa mà không nghĩ đến người ăn cơm.
Giờ đây, tôi hiểu: nông nghiệp không chỉ nuôi thân, mà còn
nuôi tâm.
Tôi thấy mình giằng co giữa cái cũ và cái mới. Một bên là thói quen, “làm
như xưa nay vẫn làm”; một bên là khát vọng, “làm
sao để tốt hơn, sạch hơn, tử tế hơn”. Giữa hai bờ ấy là cánh đồng,nơi tôi mỗi ngày học lại bài
học về lòng kiên nhẫn và sự khiêm nhường.
 |
Văn hóa - chiếc gương soi của nghề nông tử tế
Nông dân tử tế không chỉ là người làm ra sản phẩm sạch, mà là
người có tâm trong từng hạt lúa, có lòng
trong từng nhát cuốc. Làm nông tử tế là dám từ bỏ cái lợi ngắn hạn, để giữ gìn
cái giá trị dài lâu. Là biết nhìn hạt lúa không
chỉ như món hàng, mà như một biểu tượng văn hóa, nơi kết tinh mồ hôi, tri thức
và lòng nhân hậu.
Tôi tin rằng, khi nông dân ý thức được rằng mình đang “làm văn hóa”, không chỉ “làm kinh tế”,
thì bộ mặt nông thôn sẽ thay đổi từ gốc rễ. Vì văn hóa chính là nền tảng của niềm tin, của sự bền
bỉ, của những hành vi tử tế được lặp lại mỗi ngày.
Gặt lúa và gặt lòng người
Ngày gặt, tôi ngồi nhìn những bao lúa đầy được chuyển lên xe.
Nắng vàng, gió nhẹ, hương lúa thơm phảng phất.
Tôi chợt
thấy lòng
mình nhẹ tênh. Không phải vì vụ mùa được
giá, mà vì tôi cảm
thấy mình đang làm điều đúng đắn, làm nghề bằng tình yêu, bằng sự hiểu biết, bằng
lòng tự trọng.
Tôi nghĩ, nếu mỗi người nông dân đều bắt đầu lại từ một câu
hỏi: “Ta gieo gì cho đất, và đất gieo gì trong ta?”. Thì
câu trả lời sẽ là: ta gieo văn hóa, và đất gieo lại nhân cách.
 |
Hành trình từ bàn tay đến trái tim
Làm nông không chỉ là cày đất, mà còn là gieo lại chính mình.
Khi văn hóa đi cùng
nông nghiệp, người nông dân không còn là người “làm
thuê cho thiên nhiên”, mà trở thành người bạn đồng hành với thiên nhiên. Cánh đồng
khi ấy không chỉ là nơi trồng lúa, mà là trường học của nhân bản, nơi con người
học về sự sống, sự cho đi, và sự tử tế.
Đó là lúc người nông dân trở thành nông gia, và nghề nông
trở thành nghề của văn hóa, của nhân cách, của niềm tin.
Bài: Lê Minh Hoan
Ảnh: Internet
