VIETRISA – Mới đây, 3/9/3025 trên Youtube, tổ chức truyền thông Spotlight Digest (Mỹ) đăng video tựa “The Real Reason Vietnam is Overtaking the US in Rice Exports/ Lý do thực sự Việt Nam vượt qua Mỹ trong xuất khẩu gạo”, đưa ra một góc nhìn từ nước ngoài về lúa gạo Việt Nam trong so sánh với Mỹ. 

Nội dung so sánh về Việt Nam và Mỹ trong xuất khẩu gạo có thể có độ vênh ở nhiều khía cạnh, nhưng tác giả từ nước ngoài có một góc nhìn về lúa gạo Việt Nam với nhiều thiện cảm. VIETRISA nhờ công cụ AI chuyển video tiếng Anh sang dạng bài tiếng Việt. 

Lúa gạo Việt Nam “bức tốc” thần kỳ

Hãy tưởng tượng bạn thức dậy và nghe tin một quốc gia nhỏ ở Đông Nam Á, từng chật vật lo miếng ăn cho chính mình, nay đã vượt qua Hoa Kỳ ở một trong những lương thực thiết yếu nhất của nhân loại – lúa gạo. Làm sao một quốc gia như Việt Nam, chỉ mới nửa thế kỷ thoát khỏi chiến tranh và nghèo đói, lại có thể bất ngờ vượt mặt nền kinh tế giàu có nhất thế giới trong loại ngũ cốc đã gắn bó với văn minh nhân loại hàng ngàn năm? Thoạt nghe thật khó tin, gần như một tít báo gây sốc hơn là để cung cấp thông tin. Nhưng những con số không biết nói dối, và xu hướng này là thật.

Việt Nam đang bứt tốc, còn Hoa Kỳ đang dần tụt lại. Câu hỏi đầu tiên hiện lên trong đầu nhiều người thật đơn giản: Liệu có phải do chính sách thuế của Tổng thống Donald Trump? Hay còn có một điều gì sâu xa hơn đang tái định hình bản đồ lương thực toàn cầu? Để hiểu được sự thay đổi này, chúng ta cần bóc tách từng lớp.

Lúa gạo không chỉ là một loại hàng hóa, nó là nhịp đập của nửa bàn ăn thế giới. Việt Nam đã biến canh tác lúa gạo thành một chiến lược quốc gia, kết hợp truyền thống với hiện đại hóa mạnh mẽ. Đồng bằng sông Cửu Long, nơi từng chỉ toàn ruộng lầy bùn và thuyền gỗ, nay phủ kín những giống lúa năng suất cao, mạng lưới thủy lợi hiệu quả, và hợp tác xã nông dân dùng cả thiết bị bay không người lái để giám sát mùa màng.

Mỗi bông lúa là một câu chuyện về sức bền, về một dân tộc biết biến khó khăn thành sáng tạo. Trong khi đó, những cánh đồng lúa của Mỹ tại Arkansas, California, Louisiana, Mississippi, Missouri và Texas đang dần mất đi tầm quan trọng trên bản đồ toàn cầu. Chi phí sản xuất tăng cao, cạnh tranh về nguồn nước, cùng những chính sách thiên về các loại cây trồng khác đã bào mòn vị thế của Mỹ trong thương mại gạo.

Có thể hình dung đây như một cuộc chạy đua. Hoa Kỳ xuất phát từ rất xa phía trước, được tiếp sức bởi công nghệ, trợ cấp và đất đai rộng lớn. Việt Nam bắt đầu từ phía sau, mang nặng gánh nặng lịch sử.

Nhưng trong khi người chạy Mỹ dừng lại buộc dây giày và nhìn đi hướng khác, thì người chạy Việt Nam không bao giờ ngừng bước, lao về phía trước với ý chí và nhu cầu thúc bách. Từng bước một, khoảng cách dần thu hẹp, cho đến khi vị trí dẫn đầu đổi chủ. Một yếu tố khác là nhu cầu thị trường.

Những mùa bội thu

Châu Á và châu Phi là những khách hàng đói gạo nhất, và Việt Nam lại gắn bó địa lý lẫn văn hóa với những thị trường này. Những con tàu chở gạo từ TP. Hồ Chí Minh có thể đến Manila, Jakarta hay Dhaka nhanh hơn nhiều so với tàu Mỹ vượt qua Thái Bình Dương. Lợi thế địa lý ấy giống như một cửa hàng nằm ngay góc phố, trong khi đối thủ ở tận mười dãy nhà xa.

Sự tiện lợi thắng thế, và Việt Nam cũng vậy. Trong khi Mỹ từ lâu chú trọng hơn đến những loại cây trồng lợi nhuận cao như ngô và đậu nành, phục vụ ngành chăn nuôi toàn cầu và sản xuất nhiên liệu sinh học, thì gạo bị xem nhẹ. Chính sách thương mại cũng có tác động.

Dưới thời chính quyền Trump, thuế quan và các cuộc chiến thương mại đã tái định hình dòng chảy nông sản. Trong khi đậu nành chiếm trọn tiêu điểm, thì gạo âm thầm trở thành bị hại lây. Một số nhà phân tích vẫn tranh luận liệu những hiệu ứng lan tỏa từ chính sách thuế có khiến các nhà xuất khẩu gạo Mỹ chùn bước trong cạnh tranh quốc tế.

Một số khác chỉ ra rằng hệ thống trợ cấp chủ yếu ưu ái các tập đoàn nông nghiệp lớn hơn là nông dân trồng lúa quy mô nhỏ, tạo ra tình cảnh Mỹ có thể sản xuất nhưng không thể thống trị. Trớ trêu thay, trong nỗ lực bảo vệ nông dân Mỹ, một số chính sách lại vô tình đẩy họ xa dần khỏi những thị trường mà Việt Nam đã nhanh chóng chen chân vào. Nhưng quy toàn bộ thành công của Việt Nam chỉ vì sai lầm của Mỹ thì không công bằng.

Chính phủ Việt Nam đã đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu nông nghiệp, thường xuyên hợp tác với các tổ chức quốc tế. Các nhà khoa học Việt Nam đã lai tạo ra giống lúa chống chịu ngập mặn, lũ lụt và biến đổi khí hậu. Nông dân được tham gia các chương trình tập huấn lan tỏa nhanh chóng từ làng này sang làng khác.

Như thể một dàn nhạc từng lạc nhịp nay bất ngờ hòa điệu. Mọi nhạc cụ đều đồng bộ, cùng chơi một bản giao hưởng quốc gia. Kết quả là những mùa bội thu không chỉ nuôi sống dân trong nước mà còn tràn ra thị trường quốc tế với mức giá cạnh tranh.

Mỹ luôn hướng đến cạnh tranh lương thực

Nghịch lý là biến đổi khí hậu cũng góp phần xoay chuyển cán cân. Trong khi nước biển dâng đe dọa Đồng bằng sông Cửu Long, nông dân Việt Nam lại thích ứng nhanh hơn bằng cách thay đổi lịch gieo sạ, xây dựng hệ thống đê bao và thử nghiệm luân canh cây trồng. Ngược lại, hạn hán nghiêm trọng ở California và tranh chấp nguồn nước ở các bang miền Nam đã bóp nghẹt năng suất lúa gạo của Mỹ.

Có thể hình dung như hai con tàu cùng gặp bão: một chiếc nhanh chóng điều chỉnh cánh buồm, chiếc kia cứ giữ nguyên hướng, mong gió đổi chiều. Kết quả, con tàu đầu tiên vượt qua, con tàu sau lạc nhịp. Nhận thức toàn cầu cũng quan trọng.

Tại nhiều nước nhập khẩu, gạo Việt Nam được quảng bá không chỉ về giá hợp lý mà còn ổn định về sản lượng và thời gian giao hàng. Với những quốc gia đang phát triển, ngân sách hạn hẹp, thì sự tin cậy về nguồn cung cũng quan trọng chẳng kém chất lượng. Mỹ có thể sản xuất những giống gạo cao cấp, nhưng mức giá lại thường vượt tầm với của các quốc gia nghèo hơn.

Trong thế giới lương thực thiết yếu, sự ổn định về giá và nguồn cung thường quan trọng hơn danh tiếng thương hiệu. Sự thay đổi kinh tế này còn mang dư âm văn hóa. Hàng thế kỷ qua, gạo gắn liền với bản sắc châu Á, còn Mỹ gắn liền với lúa mì, ngô và sự dư giả

Nhìn Việt Nam giành lại vị thế thống trị về gạo gần như mang tính thơ ca – hạt gạo trở về với “người giữ gìn” nguồn cội. Biểu tượng này vang vọng khắp các quốc gia đang phát triển, củng cố cảm giác rằng phương Nam toàn cầu không còn chỉ là người tiêu dùng, mà đã trở thành nhà sản xuất mạnh mẽ, viết lại luật chơi thương mại. Hệ quả vượt xa phạm vi kinh tế.

Với Hoa Kỳ, mất thị phần xuất khẩu gạo phản ánh một thách thức rộng lớn hơn: khó duy trì ngôi vị số một trên mọi lĩnh vực khi ưu tiên trong nước và cạnh tranh quốc tế va chạm. Với Việt Nam, vượt Mỹ không chỉ là thành tựu thương mại, mà còn là tuyên bố hiện diện trên sân khấu toàn cầu. Nó tăng cường sức mạnh ngoại giao ở châu Á và châu Phi, nơi an ninh lương thực quý giá không kém gì liên minh quân sự.

Các nhà phê bình ở Washington cho rằng nông dân trồng lúa Mỹ có thể phục hồi nếu được khuyến khích đúng cách, nhấn mạnh công nghệ và hạ tầng của Mỹ vẫn hàng đầu thế giới. Nhưng chỉ lạc quan thôi thì không xóa được bất lợi cơ cấu. Chi phí lao động ở Mỹ cao hơn nhiều so với Việt Nam. Khủng hoảng nước ngày càng gay gắt, và đất đai thường được ưu tiên cho cây trồng khác.

Đó chẳng khác nào bảo một võ sĩ quyền Anh hạng nặng lão luyện bất ngờ đi thi chạy marathon với những vận động viên trẻ, gọn nhẹ. Kỹ năng thì có, nhưng thể thức không ủng hộ. Trong khi đó, Việt Nam không đứng yên.

Hành trình từ gian khó đến vinh quang của một dân tộc

Đất nước này đang đàm phán những hiệp định thương mại mới, đầu tư vào kỹ thuật canh tác xanh, và xây dựng hình ảnh nhà xuất khẩu có trách nhiệm, đáp ứng các tiêu chuẩn bền vững toàn cầu. Trong bối cảnh người tiêu dùng ở châu Âu và châu Á ngày càng đòi hỏi không chỉ thực phẩm mà còn là thực phẩm thân thiện với môi trường, thì định vị này là chiến lược. Mỹ có thế mạnh về công nghệ và nghiên cứu, nhưng sự ì ạch hành chính thường trì hoãn quá trình thích nghi, nhường chỗ cho những người chơi linh hoạt hơn.

Ý nghĩa biểu tượng của thời khắc này không nên bị xem nhẹ. Khi một quốc gia đang phát triển vượt một siêu cường trong lĩnh vực cơ bản như lúa gạo, điều đó buộc phải nhìn nhận lại giả định về trật tự kinh tế. Quyền lực không còn chỉ đo bằng tàu sân bay hay công ty công nghệ, mà còn bằng việc ai có thể nuôi sống thế giới một cách ổn định và phải chăng.

Theo cách ấy, hạt gạo trở thành tấm gương phản chiếu sự dịch chuyển cán cân ảnh hưởng toàn cầu. Nhìn về phía trước, cuộc cạnh tranh này khó mà biến mất. Nông dân Mỹ vẫn cung ứng cho những thị trường cao cấp như Nhật Bản và Hàn Quốc, nơi tiêu chuẩn chất lượng và an toàn biện minh cho giá cao.

Nhưng Việt Nam đang chiếm lĩnh các thị trường đại chúng, nơi yếu tố khối lượng là quyết định. Câu chuyện không phải về một bên thắng – một bên thua, mà là sự tái phân bổ vai trò trong hệ thống lương thực toàn cầu. Với người tiêu dùng, điều này có nghĩa là nhiều lựa chọn hơn, và có thể giá thấp hơn.

Với các nhà hoạch định chính sách, đây là hồi chuông cảnh tỉnh. Bài học từ sự chuyển mình này rất rõ ràng: Trong một thế giới thay đổi nhanh chóng, dựa dẫm vào lợi thế cũ là một rủi ro.

Sự trỗi dậy của Việt Nam trong xuất khẩu gạo là minh chứng cho sự tập trung, khả năng thích ứng, và sự đồng bộ giữa chính phủ, khoa học và nông dân. Sự suy giảm của Mỹ ở lĩnh vực này cho thấy vị thế dẫn đầu toàn cầu có thể âm thầm trượt đi khi sự chú ý hướng sang nơi khác. Nó nhắc nhở rằng vinh quang không bao giờ vĩnh viễn.

Nó phải được làm mới qua từng mùa vụ. Vì vậy, lần tới khi bạn nhìn thấy một bao gạo trong siêu thị mang nhãn “Sản phẩm của Việt Nam”, hãy hiểu rằng đó không chỉ là những hạt gạo trong bao. Đó là minh chứng cho hành trình từ gian khó đến vinh quang của một dân tộc, là chiến lược vượt lên trên sự tự mãn, là sự tái định hình thầm lặng của thương mại toàn cầu – và khi thế giới ăn, cán cân quyền lực vẫn đang chuyển dịch từng bát cơm một

Xem bản gốc video tiếng Anh: 

Nguồn: Spotlight Digest (Youtube 3/9/2025)




Magazine y-multimedia