Nếu ai hỏi: “Miền Tây có gì đặc biệt?”, thì xin trả lời: “Có dĩa cơm tấm, bình dân mà bao dung như chính con người nơi đây”.
Phó Chủ tịch Quốc hội, Nguyên Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan đã có bài viết gửi đến Hiệp hội Ngành hàng Lúa gạo Việt Nam (VIETRISA) với tiêu đề: "Cơm tấm miền Tây - Món ăn của tinh thần và trí tuệ bình dân".
VIETRISA trân trọng giới thiệu bài viết của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan:
---oOo---
 |
| Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan. |
CƠM TẤM MIỀN TÂY
MÓN ĂN CỦA TINH THẦN VÀ TRÍ TUỆ BÌNH DÂN
Ra về xin nhớ lời nhau
Ăn cơm tấm ngấm về sau hởi người
Có những món ăn không cần cao lương mỹ vị, chẳng cần thực đơn đắt đỏ, nhưng vẫn đủ sức níu chân người xa quê, đủ làm một đứa trẻ nhớ hoài bữa sáng bên mẹ, đủ để ai đó khi trở lại quê nhà phải tấp vội vào một quán lề đường: món cơm tấm.
Món cơm ấy, với người miền Tây, không chỉ là món ăn. Nó là ký ức. Là văn hóa. Là một triết lý sống từ thuở nghèo khó cho đến lúc phồn vinh.
Cơm gãy - từ tận cùng thiếu thốn
Ngày trước, cơm tấm là món ăn của người nghèo. Đó là phần tấm, những hạt gạo bị vỡ vụn sau sàng xay, không thể đem bán giá cao như gạo nguyên hạt, thường dành cho người lao động nghèo. Tấm ăn không dẻo, lại dễ nát nếu nấu không khéo. Vậy mà với bàn tay khéo léo, người miền Tây biết cách hong khô, vo sạch, đồ chín bằng nồi đất hay hấp bằng xửng tre để hạt cơm tơi nhưng không khô, thơm nhưng không quá dẻo, vừa đủ mềm lòng người ăn.
Cũng như người miền Tây, có thể vụn vỡ, chắp vá nhưng sống ngay thẳng, thơm thảo, nghĩa tình.
Miếng sườn - từ bếp than đến lòng người
Cơm tấm không thể thiếu sườn nướng. Miếng sườn được ướp từ hôm trước với tỏi, hành, nước mắm, chút mật ong hay nước dừa xiêm. Nướng trên bếp than hồng, lửa không được quá mạnh để tránh cháy cạnh, cũng không quá yếu kẻo thịt dai. Mùi sườn nướng len qua từng ngõ nhỏ, làm thức dậy ký ức của những buổi sáng còn ngái ngủ.
Cũng như con người miền Tây - không vội vã, không gấp gáp. Làm gì cũng chậm mà chắc, kỹ lưỡng mà đậm đà.
Chén mắm - linh hồn trong bữa ăn bình dị
Cơm tấm ngon hay không còn ở chén nước mắm. Người miền Tây pha mắm như họ pha cuộc sống - ngọt có, mặn có, chua cay đủ đầy. Mắm phải sánh, màu hổ phách, có chút tỏi băm, vài lát ớt đỏ lựng trôi lững lờ như một bức tranh nhỏ nơi mâm cơm quê.
Người miền Tây thường bảo: sống mà không biết pha nước mắm ngon thì chưa “thuộc” hết cuộc đời. Món mặn là vậy. Mặn mà cũng phải biết tiết chế. Như cách người quê xử sự - nói thẳng mà không làm đau, sống thật mà không làm mất lòng.
Dĩa cơm - một bức tranh của đồng bằng
Cơm tấm miền Tây chẳng bao giờ đơn điệu. Ngoài sườn còn có chả trứng hấp, trứng ốp la, bì heo xắt sợi trộn thính, dưa leo, cà chua, đồ chua làm từ củ cải trắng và cà rốt, mỗi thành phần một chút, như đồng bằng có sông, có ruộng, có cây trái, có người hiền.
Người miền Tây không phân biệt sang hèn trong dĩa cơm. Người buôn bán ăn vội để kịp ra chợ. Học sinh ăn nhanh cho kịp giờ đến lớp. Ông cụ già lặng lẽ nhai cơm, vừa nhớ bà nhà hay pha chén mắm ngon. Dĩa cơm gắn với đời sống thật, không kiểu cách, không chải chuốt, nhưng không hề thiếu đi sự tử tế.
Một món ăn - nhiều nẻo về
Cơm tấm có mặt khắp miền Nam, nhưng đến miền Tây, món ăn ấy như mềm hơn, chân chất hơn. Không cần biển hiệu đèn led, không cần menu tiếng Anh. Chỉ cần một chiếc xe đẩy, vài cái ghế nhựa, và sự ân cần trong ánh mắt người bán là đủ níu bước lữ khách.
Có lẽ cũng như người miền Tây - không phô trương nhưng luôn mời gọi. Không cao sang nhưng đầy lòng mến khách. Món ăn ấy không quảng bá rình rang, nhưng ai ăn rồi sẽ nhớ, rồi yêu.
Dĩa cơm - bữa học đầu đời của tình thân và lao động
Đứa con học lớp Một hôm ấy được mẹ dắt đi học sớm, ghé ăn dĩa cơm tấm ở chợ quê. Mẹ vừa xắt miếng sườn vừa dặn: “Mai mốt lớn, làm gì cũng phải cho đàng hoàng, như người ta nướng sườn cho khéo, pha nước mắm cho vừa, không để người ta chê”. Bài học đạo đức đâu cần sách vở. Chỉ cần một dĩa cơm, một bàn tay chỉ bảo, một ánh nhìn hiền.
Đó là triết lý giáo dục từ những điều nhỏ nhặt, là văn hóa ứng xử được gói trong miếng ăn - thứ tưởng chừng đơn sơ mà thẳm sâu đến lạ.
Cơm tấm miền Tây, không chỉ là món ăn sáng, mà là lời thủ thỉ của đất, của người, của thời gian. Ăn một dĩa cơm, là thấm cả vùng ký ức. Là học cách sống đơn sơ, mà sâu sắc. Là thấy lòng mình được an ủi giữa chộn rộn bon chen.
Và nếu ai hỏi: “Miền Tây có gì đặc biệt?”, thì xin trả lời: “Có dĩa cơm tấm, bình dân mà bao dung như chính con người nơi đây”.
LÊ MINH HOAN
