Những năm tháng khổ cực, ước mơ về hạnh phúc, sao mà đơn giản đến vậy. Hằng đêm, cha kể chuyện đi Cà Mau, Bạc Liêu, Rạch Giá. Bán đảo Cà Mau heo hút cuối chân trời. Những cánh đồng rộng lớn mênh mông, trực thăng bay mỏi cánh. Những rừng đước, rừng tràm như bất tận giữa thời gian.
CÁNH ĐỒNG GIÓ HÁT
SONG PHỐ (Hội Văn học Nghệ nghệ tỉnh Vĩnh Long)
Tự
dưng trở thành người khách lạ. Tôi trở về thăm quê Ngay ngã ba đầu đường, được
lấp kín bằng dãy nhà mặt tiền
Hồi
trước, nơi đây là cái rộc, độ chừng 5 đến 7 thửa ruộng. Mùa mưa đầy nước, lúa
tươi tốt, xanh um. Mùa khô sau khi gặt xong, mặt ruộng trở thành sân vận động của
xóm: bóng đá, bóng chuyền, đánh trỏng, tạt lon, u hơi... đủ thứ môn vui chơi.
Bầy
chuồn chuồn ớt, vẽ lên những chấm đỏ ở hàng rào, làm ranh giới khu đất của nhà
tôi.
Tuổi
thơ tôi coi đó là cánh đồng, mênh mông rộng lớn. Chứa nhiều điều bí ẩn, mà tâm
trí trẻ con chưa bao giờ nghĩ tới
Biết
thời gian, chỉ là một khúc trong dòng chảy của đời người. Nhưng người ta không
bao giờ quên. Bởi những hình ảnh đó, vẫn còn trong tiềm thức. Thỉnh thoảng lại
hiện ra để nhắc nhở, về một thời xa lắc mà ta đã từng. Có điều lạ, phần lớn ai
cũng vậy, thường hay nhớ về cảnh nghèo, cảnh khổ ngày xưa Khó khăn, chật vật gồng
mình để vượt qua, càng khoả lấp càng nhớ. Tỷ như chuyện mất mùa, đói kém năm
1978. Thời kỳ mà cả nước oằn vai gánh chịu. Thiên tai, địch hoạ hoành hành, suốt
từ Nam chí Bắc.
Gia
đình tôi cũng không ngoại lệ, thiếu trước, hụt sau. Những trận đói vật vờ triền
miên cứ âm ỉ, từ ngày này qua tháng khác. Cả một vùng quê xơ xác, đìu hiu. Đó
cũng là năm mẹ tôi mất, tin dữ như tai hoạ ập xuống gia đình. Tôi gào lên,
trong ngày đưa tiễn mẹ, về cõi vĩnh hằng
Nỗi
tuyệt vọng len lỏi đến vô cùng. Cha tôi lâm vào cảnh gà trống nuôi con. Số phận
đẩy đưa gia đình đến cơ cực. Dựa vào đất, đất không nuôi nỗi. Nhìn lên trời, vời
vợi trời cao, đâu có thấu hiểu lòng người. Những bước chân của cha đi chầm chậm
trong chiều.
Nghe
tiếng cha thở dài trong đêm khuya. Một khoảng trống vô thức vây quanh dòng suy
nghĩ. Đêm hôm đó, tôi ngủ trễ và thức dậy muộn. Sáng hôm sau, nói với cha về việc
xin nghỉ học. Cha trầm ngâm hồi lâu, rồi nhỏ nhẹ: Con gái phải học, sau này kiếm
một nghề nuôi lấy bản thân. Tôi vùng vằng hồi lâu, cha dỗ dành khích lệ,
phải cố gắng nghe con.
Vén
vạt áo lên lau nước mắt bước ra sân. Nhìn về góc vườn nhỏ, mộ mẹ đắp bằng đất
còn mới tinh. Tôi chạy ra, ngồi bên nấm mồ khóc nức nở, bao nhiêu ẩn ức, dồn
nén tuôn chảy
Nỗi
cơ cực bao trùm, cha vẫn giữ nguyên ý định, không cho tôi nghỉ học.
Sau
một thời gian , cha khăn gói lên đường đi Cà Mau. Bóng cha lặng lẽ khuất sau
con đường hẹp. Tàu dừa khô rớt xuống bên đường. Cha vẫn cặm cụi đi , không
ngoái lại về phía sau
Tôi
trở lại trường trong tâm trạng hoang mang tột độ. Không xác định phương hướng
rõ ràng và nỗi buồn cứ trôi, không dứt ra được khỏi tâm hồn. Độ chừng vài tháng
sau, cha trở về, mang theo nhiều sản vật: nhất là lúa: lúa mùa; lúa ma,
rồi khô cá lóc, khô lò tho, mắm cá đồng, mắm ba khía... lỉnh kỉnh.
Cả
nhà mừng vui vì đã có cái để ăn, không lo thiếu gạo cho những ngày tháng sắp tới.
Không gian nhà bếp lúc này đang ấm dần lên, bữa cơm đầy đặn hơn trước nhiều.
Mùi vị của khô nướng thơm lừng. Làn khói bay nhè nhẹ theo gió lan xa.
Nồi
cơm gạo lúa mới thơm phức. Cha chắt ra sẵn, một tô nước cơm to đùng, dùng để
làm canh. Khô cá lò tho nướng bằng than miểng gáo dừa, chín chậm, vàng ươm. Tay
gỡ ra từng miếng nhỏ, nhai với cơm trắng. Mùi vị ngòn ngọt, béo ngậy, mằn mặn,
thơm thơm... nhai tới đâu, biết tới đó. Chan vô vài muỗng nước cơm sền sệt,
thì không trời đất nào tả nỗi, cái cảm giác sướng rân chạy khắp người. Tiếng cạo
nồi ken két, tôi vét hết những hạt cơm cuối cùng, cho vào chén. Bụng thì no
nhưng miệng vẫn còn thèm ăn
Những
năm tháng khổ cực, ước mơ về hạnh phúc, sao mà đơn giản đến vậy. Hằng đêm,
cha kể chuyện đi Cà Mau, Bạc Liêu, Rạch Giá. Bán đảo Cà Mau heo hút cuối chân
trời. Những cánh đồng rộng lớn mênh mông, trực thăng bay mỏi cánh. Những rừng
đước, rừng tràm như bất tận giữa thời gian.
Cha
làm đủ nghề, chỉ người lớn cho viết đựơc tên mình, dạy trẻ em biết đọc chữ. Đi
gặt lúa, lợp nhà, lâu lâu phụ thêm công việc cầm trâu cho người dân ở đó. Cha
đã đi qua " cánh đồng chó ngáp", họ gọi nhau bằng những tiếng
hú vang trời, mà có ai nghe được đâu?
Tôi
hỏi cha: Sao người ta đặt cái tên kỳ vậy? Cha giải thích, mà tôi nào có
hiểu gì. Rồi cha ngân lên khe khẽ: “Xứ đâu? Xứ sở lạ lùng. Con chim kêu cũng sợ,
con cá vùng cũng phải kinh". Cha kể cơ man nhiều câu chuyện về" Đất rừng
Phương Nam", tôi ngủ thiếp đi tự lúc nào?
Năm
tháng lặng lẽ đi qua đời người. Tôi lớn lên tiếp tục học hành, đi dạy học, lập
gia đình rồi xa quê. Mùi rơm rạ ngủ vùi trong tiềm thức.
Năm
1999 cha mất, những lần về thăm thưa thớt dần. Ngoảnh lại, đã hơn phân nữa đời
người. Bao toan tính, thiệt hơn, mỏng dày sao mong manh quá đỗi. Khi điểm neo
trong trí nhớ bị xô lệch. Lớp bụi dày phủ lên, dòng thời gian tìm quên lãng. Những
gần gủi, yêu thương cứ xa ngái dần
Rồi
một ngày tình cờ như sắp đặt. Tháng 7 năm 2020, tôi có chuyến đi 10 ngày ở Bạc
Liêu, Cà Mau. Suốt đêm nằm trằn trọc, nghĩ mãi về miền đất xa xôi, cuối trời Tổ
quốc. Câu chuyện về " cánh đồng chó ngáp" năm nào cha kể hiện ra,
thôi thúc, tôi mong trời mau mau sáng, để lên đường. Một tâm trạng hồi hộp, lẫn
náo nức đan xen. Tôi thiếp đi trong miên, chập chùng dòng suy nghĩ. Cảm giác
khi đến miền đất ấy, sẽ như thế nào? Chuông đồng hồ báo thức, tôi ngồi dậy, sắp
xếp hành trang cho một chuyến đi.
Tới
Cà Mau được ba ngày, tôi cùng đoàn đi tham quan nhiều nơi: Đất Mũi, Rừng U
Minh, Đầm Dơi, Cái Nước, Đầm Thị Tường... Không nghe ai nhắc tới tên" cánh
đồng chó ngáp". Khá thất vọng, nhưng trong lòng vẫn chưa mất niềm tin.
Lân
la hỏi một số người quen, họ nói ở cách đây chừng bảy, tám chục cây, vùng đất
giáp ba tỉnh: Bạc Liêu- Cà Mau- Kiên Giang
Tôi
quay về Bạc Liêu ghé nhà người quen, đón xe đi tìm" cánh đồng chó
ngáp" Rời thành phố Bạc Liêu, khoảng vài cây số những cánh đồng mênh mông
hiện ra. Xe lao vun vút, trên con đường nhựa chạy dài thẳng tắp, nhà cửa
hai bên chen chúc, mọc san sát. Những cung đường, xẻ dọc ngang rộng thênh
thang.
Một
màu xanh đước, tràm trải dài như vô tận. Bác tài nói: Vùng đất này, ngày xưa có
tên là "cánh đồng chó ngáp" đó!
Tôi
nhoài người ra ô cửa kính. Bên ngoài, một khung cảnh thật tuyệt vời. Và lãng mạn
nữa là đằng khác. Nơi đây mây trời lồng lộng, thiên nhiên như hoà quyện với con
ngưởi.
Điệp
trùng lúa, điệp trùng mây, điệp trùng câu hát “ghe nói Cà Mau xa lắm". Mà
Bạc Liêu, Kiên Giang cũng sát đây rồi, gần gủi và đáng yêu vô cùng. Xô ngã những
ý nghĩ về ngày xưa vào góc hẹp. Thái độ của ý thức cứ giằng co tôi mãi. Tâm trạng
bị phân tán, bởi nhiều yếu tố khách quan tác động. Không biết đi đến nơi nào.
Cuối
cùng, tôi phải điện thoại cho người quen, nhờ sự trợ giúp. Chị cho địa chỉ cụ
thể, Tôi hỏi thăm đường, tìm đến nhà anh Bảy Năn, ở xóm Nhà Lầu. Đó là một
ngôi nhà kiểu biệt thự hai tầng, quay mặt ra hướng lộ cái, có khuôn viên bao
quanh. Góc bên trái là hồ cá và hòn non bộ, nước róc rách, chảy viền quanh.
Cách bố trí theo phong thuỷ của người dân Nam bộ
Chủ
nhà, là một anh nông dân trạc tuổi ngũ tuần. Dáng người rắn chắc, nhanh nhẹn.
Có nụ cười hiền như cây cỏ. Anh nói: Cha mẹ tôi vào đây, từ những năm đầu thập
niên 60 thế kỷ trước. Đẻ tôi ra trên mảnh đất này. Nên tôi có cái tên Năn rặc
ri là vậy.
Anh
chậm rãi kể. Hồi đó, nơi này mọc toàn năn và tràm thôi! Thiên nhiên còn hoang
sơ lắm. Đất đai ở đây nhiễm phèn nặng, không có cây gì sống nỗi. Dân cư thưa thớt,
những mái nhà lụp xụp, dựng lên bằng cây tràm, cây đước. Lương thực chủ yếu là:
Lúa ma, lúa mùa, một công chừng đôi ba giạ. Nguồn sống chủ yếu là đặt bẫy chim,
giăng câu, thả luới bắt cá đồng. Cho tới những năm 90 chủ trương ngọt hóa vùng
này,thông kinh, tháo úng, xả phèn, dẫn nguồn nước từ sông Hậu về.
Nhiều
năm sau lên liếp trồng khóm, mía, cải tạo, đất thay đổi hẳn. Những giống lúa mới
được đem về trồng rất hiệu quả, năng suất cao. Người nông dân phấn khởi, có của
ăn của để. Nhà nào cũng có xe máy, ti vi, liên lạc với nhau bằng điện thoại di
động. Công việc làm ăn, buôn bán thông thoáng hơn. Ông Võ Tòng Xuân ở trên Cần
Thơ, cũng có về đây nữa. Ông trao đổi, hỏi thăm đủ chuyện. Hướng dẫn bà con
cách chọn giống, trồng lúa, kỹ thuật canh tác trên đất phèn. Đặc biệt, kết
hợp trồng lúa và nuôi tôm. Mô hình "con tôm ôm cây lúa" được triển rất
hiệu quả.
Các
nhà khoa học đã vào cuộc, đưa kỹ sư đến hướng dẫn tận nhà. Bà con thay đổi cách
làm. Từ đó, mà phất lên khá giả, mới được như ngày hôm nay. Chủ trương về an
ninh lương thực, mở ra nhiều cơ hội cho các nhà đầu tư, tập đoàn lớn về đây,
xây dựng nhà máy hiện đại, cung cấp nông cụ và thu mua lúa xuất khẩu Điện, đường,
trường, trạm... Nông nghiệp được cơ giới hoá, tiện lợi vô cùng. Nhiều giống lúa
mới như: dòng OM, Một bụi đỏ, Hưng Long, dòng ST... của Trường Đại học Cần Thơ,
đem về thử nghiệm, chất lượng tốt, năng suất cao. Đủ tiêu chuẩn xuất khẩu ra khắp
thế giới.
Một
cuộc thay đổi, chưa từng có ở nơi này. Điều mà cha ông ngày trước hằng mơ ước.
Nhờ cây lúa mà các ngành nghề khác cũng phát triển theo như: thuỷ sản, chăn
nuôi, giao thương buôn bán, Bệnh viện, trường học được xây cất khang trang. Con
em theo học ở các trường Đại học, trở thành kỹ sư, bác sỹ, giáo viên... đều
quay trở về phục vụ quê hương mình. Giã từ anh ra về, tôi đi trong dòng cảm xúc
lâng lâng, lòng ngậm ngùi, thương nhớ những ngày đã qua
Quá
khứ là tảng băng trôi ngược, tan chảy vào miền hư vô. Có ai níu lại được quá khứ
bao giờ? Hôm nay, con đã trở về trong miền thênh thang của gió, nắng và sự phồn
vinh của miền Tây. "Cánh đồng chó ngáp” đã trở thành: Cánh đồng gió hát, cất
lên giai điệu đổi đời. Tôi sờ lên gương mặt gió nghe hân hoan trào dâng.
Mọi
miền đất nước được giao thương kết nối. Gạo lúa quê mình đã vươn ra khắp năm
châu. Giá trị cao, xuất khẩu xếp hàng đầu. Đồng bằng sông Cửu Long trở thành niềm
kiêu hãnh của Việt Nam
Tự
hào lắm! Cha ơi...
