Trường học của nông dân giữa đồng - Nơi hạt lúa dạy con người về sự chuyên nghiệp

Đã đến lúc chúng ta phải nhìn lại nông dân không chỉ là “người sản xuất”, mà là người học suốt đời, người kiến tạo tri thức nông thôn, người dẫn dắt cộng đồng.

Lời ngõ: Không ít bậc làm cha làm mẹ, thường dặn dò con mình: “Ráng mà học để sau này còn làm bác sĩ, kỹ sư, làm ông này bà nọ, nếu không chịu học thì ở nhà làm ruộng nghen con”. Một câu nói ám ảnh suốt những năm tháng đồng hành với nông nghiệp, nông dân, nông thôn.

Làm lúa hay làm nông cần phải xen là một nghề

Buổi sáng sớm, sương còn phủ nhẹ trên đồng lúa, những giọt nước long lanh như ánh mắt người nông dân nhìn ruộng sau cơn mưa. Cánh đồng ấy không chỉ là nơi trồng lúa, mà là lớp học lớn nhất của đất nước. Mỗi thân lúa là một người thầy, dạy ta biết cúi đầu mà vươn cao, biết kiên nhẫn mà mạnh mẽ.

Từ bao đời, nông dân trồng lúa đã sống cùng đất, cùng nước, cùng trời. Nhưng giờ đây, khi thế giới đổi thay từng ngày, nghề nông không thể chỉ dựa vào kinh nghiệm, mà cần bước vào kỷ nguyên tri thức, nơi nông dân không chỉ biết “làm nông”, mà còn biết “hiểu nghề nông”.

Nông dân chuyên nghiệp - hạt giống của thời đại mới

Chuyên nghiệp không phải là mặc áo mới, mà là mặc cho mình một cách nghĩ mới. Người nông dân chuyên nghiệp không chỉ gieo hạt trên ruộng, mà còn gieo tri thức trong chính mình. Trồng lúa không chỉ trông trời, trông đất, trông mưa, mà còn trông vào dữ liệu, khoa học, thị trường, và chính nội lực bản thân.

Nếu cây lúa có rễ bám sâu vào đất thì nông dân chuyên nghiệp cũng phải có rễ tri thức bám sâu vào nền tảng đào tạo, kết nối và học tập suốt đời. Bà con cần được tiếp sức bởi một hệ thống, như dòng nước ngầm nuôi lúa, gồm chính quyền, viện trường, khuyến nông, hiệp hội, doanh nghiệp và chuyên gia đào tạo.

Farmer School - Trường học giữa đồng ruộng

Farmer School, “trường học nông dân”, không có bục giảng cao, không bảng đen, phấn trắng. Bảng của lớp học là mặt ruộng, phấn là từng hạt mưa, còn bài giảng là những vụ mùa được ghi chép, rút kinh nghiệm và chia sẻ. Ở đó, người nông dân học để hiểu vì sao trồng lúa đất cần nghỉ, vì sao nước cần sạch, vì sao hạt lúa khỏe thì cả cộng đồng được mùa.

Bà con được học tử các chuyên gia của viện nghiên cứu, từ kỹ sư khuyến nông, từ doanh nghiệp chế biến và từ chính những người bạn cùng đồng, mỗi người là một cuốn sách sống. Mỗi lớp học là một vụ mùa, mỗi giáo trình là một chuỗi giá trị, mỗi giáo viên là một người đã đi trước và dám sai để người sau làm đúng.

Tư duy hệ thống - để không ai học một mình

Cây lúa không thể lớn nếu chỉ có nắng mà không có nước, chỉ có đất mà không có gió. Cũng như nông dân không thể chuyên nghiệp nếu chỉ có nông dân cố gắng, còn những mắt xích khác trong hệ thống vẫn đứng yên.

Tư duy hệ thống trong nông nghiệp không phải là lý thuyết xa vời, mà là mạng lưới cộng sinh. Chính quyền địa phương tạo môi trường chính sách thuận lợi, kết nối các nguồn lực. Viện, trường mang khoa học về đồng ruộng, không để tri thức nằm trong ngăn tủ. Trung tâm khuyến nông là “cánh tay nối dài”, giúp người học biến kiến thức thành hành động. 

Hiệp hội ngành hàng trở thành “nhạc trưởng”, giúp nông dân, doanh nghiệp, HTX đi cùng một nhịp. Doanh nghiệp không chỉ bán vật tư, mua nông sản, mà còn đầu tư vào con người, chia sẻ dữ liệu và nhu cầu thị trường. Và chuyên gia đào tạo, những “người gieo chữ”, giúp nông dân chuyển từ học thuộc sang học hiểu, học sáng tạo, học chủ động.

Mỗi bên là một rễ của cây lúa, cùng hút chất dinh dưỡng từ lòng đất tri thức để người nông dân đứng vững trước gió bão thị trường.

Quản lý nông nghiệp địa phương - từ quản lý đến dẫn dắt

Người cán bộ nông nghiệp ở địa phương không chỉ là người “quản lý sản xuất”, mà phải trở thành người thắp lửa học tập cộng đồng. Họ phải nhìn nông nghiệp không như một lĩnh vực, mà như một hệ sinh thái sống, nơi đất, nước, con người, doanh nghiệp và tri thức cùng phát triển.

Một địa phương có nền nông nghiệp mạnh không phải vì có nhiều hợp tác xã, nhiều dự án, mà vì có nhiều nông dân biết đặt câu hỏi, biết cùng nhau giải quyết vấn đề. Khi người nông dân trở thành người học, người lãnh đạo phải trở thành người cùng học, cùng thuẹc hành và đúc kết thành quy trình, quy chuẩn.

Mỗi hạt gạo là kết tinh của nắng, của mưa, của bàn tay con người, và của những mối liên kết vô hình. Nếu hạt gạo biết kể chuyện, nó sẽ nói rằng: “Tôi không lớn lên nhờ một người, mà nhờ cả một hệ thống cùng chăm lo”.

Hạt gạo cũng như người nông dân chuyên nghiệp, không thể tự hoàn thiện nếu không được nuôi dưỡng trong hệ thống tri thức, chính sách và niềm tin. Mỗi lần gieo hạt là một lần gieo hi vọng, mỗi vụ mùa là một kỳ thi, và mỗi thành công là một tấm bằng tốt nghiệp của “trường học giữa đồng”.

Gieo tri thức để gặt niềm tin

Đã đến lúc chúng ta phải nhìn lại nông dân không chỉ là “người sản xuất”, mà là người học suốt đời, người kiến tạo tri thức nông thôn, người dẫn dắt cộng đồng.

Farmer School - Trường học của nông dân giữa đồng, không chỉ là một mô hình, mà là một triết lý tri thức phải mọc lên từ đất, lan ra bằng gió, và đơm hoa bằng sự đổi thay trong từng con người. Như cây lúa, chỉ khi đủ nắng, gió, nước, đất, người, mới có mùa vàng.

Và khi nông dân chuyên nghiệp, nông thôn sẽ văn minh, nông nghiệp sẽ bền vững, đất nước sẽ xanh hơn, và lòng người sẽ yên hơn. Nếu hạt gạo là giọt mồ hôi của đất, thì nông dân chuyên nghiệp chính là giọt tri thức của tương lai.

Lê Minh Hoan