VIETRISA và IRRI đã giới thiệu công cụ ViRiCert - giải pháp số hóa quy trình đánh giá việc thực hiện sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp ở ĐBSCL.
Ngày 18/11, Hiệp hội Ngành hàng Lúa gạo Việt Nam (VIETRISA) phối hợp với Viện Nghiên cứu Lúa Quốc tế (IRRI) và Trung tâm Khuyến nông Quốc gia tổ chức Hội thảo tham vấn về công cụ đánh giá sự tuân thủ theo Quy trình Đề án một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp vùng ĐBSCL, gọi là công cụ ViRiCert.
 |
| PGS.TS Bùi Bá Bổng - Chủ tịch Hiệp hội Ngành hàng Lúa gạo Việt Nam (VIETRISA) giới thiệu công cụ ViRiCert, được phát triển bởi VIETRISA và IRRI. Ảnh: Kim Anh. |
Công cụ ViRiCert là một giải pháp ứng dụng công nghệ để hỗ trợ đánh giá sự tuân thủ của nông dân, HTX canh tác theo Quy trình sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp, được phát triển bởi VIETRISA và IRRI.
Công cụ hướng đến giúp nông dân dễ dàng tiếp cận và nhanh chóng làm chủ công nghệ thông qua chiếc điện thoại thông minh được kết nối internet. Bà con có thể truy cập website: https://viricert.easyfarm.vn hoặc quét mã QR để đánh giá ngay thửa ruộng của mình.
PGS.TS Nguyễn Văn Hùng - chuyên gia IRRI thông tin, phương pháp đánh giá của công cụ ViRiCert đã thiết kế hệ thống chấm điểm dựa trên 10 khâu thực hành quan trọng của Quy trình sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp, từ quản lý nước trước vụ, làm đất, gieo sạ, bón phân, quản lý dịch hại đến thu hoạch và xử lý rơm rạ… Mỗi khâu được chấm điểm cụ thể từ 0-3 điểm theo mức độ tuân thủ các thực hành tốt nhất và tổng điểm tối đa của hệ thống là 36 điểm.
Trong đó, hai điều kiện bắt buộc không thể thiếu để đạt mức tuân thủ Quy trình sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp gồm: rút nước giữa vụ ít nhất 1-2 lần (mỗi lần ≥3 ngày) và không đốt rơm rạ trên đồng. Đây là những biện pháp có hiệu quả cao nhất trong việc cắt giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ môi trường.
 |
| HTX trực tiếp thực hành sử dụng công cụ ViRiCert trên điện thoại di động. Ảnh: Kim Anh. |
Hệ thống đánh giá từ công cụ ViRiCert được phân tầng rõ ràng theo ba mức độ. Mức 0 - “Chưa được xem xét tham gia tiêu chí”. Mức này áp dụng khi chỉ số đánh giá dưới 50% hoặc từ 50% trở lên, nhưng không đạt được yêu cầu bắt buộc của mức 1. Đây là lời nhắc nhở nông dân cải thiện phương thức canh tác trong các vụ mùa tiếp theo.
Mức 1 - “Lúa sản xuất theo hướng xanh và phát thải thấp”. Mức này chỉ áp dụng khi chỉ số đánh giá từ 50% trở lên, kèm theo theo điều kiện rút nước ít nhất 1 lần giữa vụ (≥3 ngày) và không đốt rơm rạ. Đây là mức khuyến khích nông dân từng bước chuyển đổi và làm quen với sản xuất bền vững.
Mức 2 - “Đảm bảo tuân thủ quy trình Gạo Việt xanh, phát thải thấp”. Mức này yêu cầu chỉ số đánh giá từ 85% trở lên, cùng với điều kiện bắt buộc là rút nước ít nhất 2 lần giữa vụ (mỗi lần ≥ 3 ngày) và không đốt rơm rạ. Chứng nhận này không chỉ là dấu ấn chất lượng, mà còn là “hộ chiếu xanh” giúp sản phẩm lúa gạo Việt tiếp cận các thị trường xuất khẩu khó tính.
 |
| Bằng công nghệ số, công cụ ViRiCert cho phép đánh giá mức độ đồng đều của nông dân trong việc thực hiện Quy trình sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp. Ảnh: Kim Anh. |
PGS.TS Bùi Bá Bổng - Chủ tịch VIETRISA cho biết, Hiệp hội đang vận động các địa phương và nông dân vùng ĐBSCL áp dụng Quy trình sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp. Thời gian tới, quy trình sẽ triển khai trên diện rộng, tuy nhiên, câu hỏi lớn đặt ra là: Ai sẽ đánh giá mức độ áp dụng của từng địa phương, từng hộ nông dân? Bởi theo cách làm truyền thống, cán bộ khuyến nông hoặc cán bộ địa phương phải đi thực địa ghi chép, thu thập sổ tay hoặc nhật ký canh tác của nông dân. Việc này tốn nhiều công sức và thời gian.
Trong khi đó, công cụ ViRiCert ứng dụng công nghệ số, giúp đánh giá mức độ đồng đều của nông dân trong việc thực hiện Quy trình một cách nhanh, hiệu quả và khách quan hơn. Đồng thời, đây cũng là cơ sở để VIETRISA tiến tới chứng nhận sản phẩm lúa gạo đạt nhãn hiệu Gạo Việt xanh, phát thải thấp.
Bởi theo quy định, để được cấp nhãn hiệu trên, phải có một tổ chức độc lập xác nhận sản phẩm được sản xuất đúng quy trình. Vừa qua, VIETRISA đã cấp nhãn hiệu cho hơn 70.000 tấn gạo và đều phải dựa trên đánh giá của một tổ chức quốc tế, tốn kém chi phí và nhân lực.
Thời gian tới, nếu muốn mở rộng chứng nhận nhãn hiệu, công cụ ViRiCert chính là lời giải cho nhu cầu đó. “Nếu công cụ ViRiCert hoạt động tốt, Hiệp hội có thể sử dụng như một bên thứ ba để giám định mức độ tuân thủ quy trình, giúp giảm chi phí đáng kể. Đặc biệt nếu phát triển thành công, công cụ này không chỉ mở ra bước đột phá cho Đề án một triệu ha lúa chất lượng cao, mà còn đem lại mô hình chứng nhận mới dựa trên công nghệ số cho nông sản Việt Nam nói chung”, Chủ tịch Bùi Bá Bổng kỳ vọng.
Dù mới là bước đầu giới thiệu công cụ ViRiCert, ông Cao Thanh Bình – chuyên gia cao cấp về nông nghiệp của Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam đánh giá, đây là sáng kiến mang lại giá trị truyền thông hiệu quả nhất đến với hàng triệu nông dân.
 |
| Ông Cao Thanh Bình - chuyên gia của WB đánh giá cao sáng kiến xây dựng công cụ ViRiCert. Ảnh: Kim Anh. |
“Nếu mời bà con đến tập huấn thì câu chuyện hết sức bình thường. Nhưng người dân cần một động lực để làm và nếu không làm theo Quy trình sẽ rơi vào “điểm liệt”. Không nên quá cầu toàn để có một công cụ rất tốt đưa ra mà vừa làm vừa cải tiến”, ông Bình cho biết.
Công cụ được kỳ vọng sẽ trở thành “la bàn xanh”, định hướng hàng triệu nông dân trên con đường sản xuất bền vững. Sau khi thu thập ý kiến đóng góp từ HTX, chuyên gia và các nhà khoa học tại hội thảo tham vấn này, các đơn vị phát triển công cụ tiếp tục thử nghiệm và hoàn thiện. Hướng tới đưa ViRiCert trở thành công cụ chuẩn để Bộ Nông nghiệp và Môi trường có thể ban hành áp dụng.
Kim Anh
