Tác giả Khuê Việt Trường chia sẻ sự trải nghiệm cá nhân: ‘Trên những bước chân đi khắp đất trời Tổ quốc, tôi đã chạm gặp những mùa lúa chín, ở mỗi địa danh khác nhau, mà mỗi khi đến tận nơi ngọn lúa đang trĩu hạt là luôn có một cảm xúc đặc biệt’.


Bài dự thi “Lúa gạo Việt – Nguồn cội và tương lai”

NHỮNG ĐỒNG LÚA QUÊ MÌNH

KHUÊ VIỆT TRƯỜNG (Phường Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa)


Thời thơ ấu của tôi gắn liền với những cánh đồng lúa. Quê tôi ở Nha Trang, thành phố trước 1975 dân số còn ít, các khu đô thị chưa phát triển, gần như thoát ra khỏi thành phố là gặp những cánh đồng lúa. Đó là con đường từ Nha Trang lên Thành (Diên Khánh cũ) dài 10 km, con đường ngày đó nhỏ chỉ đủ cho hai chiếc ô tô vừa lách qua khi chạy ngược chiều. Con đường thuở ấy rất ít xe cộ, vào mỗi buổi sáng khi mặt trời chưa mọc, những chiếc xe ngựa từ các làng quê chở nông sản về chợ Đầm Nha Trang để bán.

Con đường đó, ngày cũ tôi đạp chiếc xe đạp thong thả mà đi, no mắt với đồng lúa ven đường. Nay con đường đã mở rộng 4 làn xe, những đồng lúa lần lần nhường chỗ cho những ngôi nhà che khuất. Và nữa, ngày đó con đường Lê Hồng Phong có tên là Tỉnh lộ 4, thưa thớt nhà cửa, là con đường đi qua những cánh đồng. Những cánh đồng ở khu vực bây giờ đã thành các khu đô thị đẹp như những bức tranh với những gam màu lưu luyến.

Ngày đó bà Nội tôi thường đi phụ cấy lúa, gặt lúa hay đôi khi làm cỏ lúa. Vào mùa lúa chín, người nông dân cùng đi gặt, những chiếc liềm cong hình trăng khuyết khéo léo gom những giề lúa chín, cắt rời ra để lại trên đồng, rồi chúng được bó lại để đem lên bờ. Ngày đó, bà Nội tôi và rất nhiều người khác thường đi mót lúa. Mót lúa có nghĩa là cũng cầm một cái liềm đi theo những người gặt lúa, vì dù gặt thế nào họ vẫn để sót lại những cây lúa, và gặt lại những cây lúa còn sót ấy. Ngày mùa, lúa mót của đủ các cánh đồng, trộn trong đó những hạt lúa khác nhau sau khi đem phơi, sàng sảy được xay ra thành gạo, là bữa cơm đặc biệt của tôi vì đó là những hạt lúa trộn lẫn mồ hôi của Nội.

Mùa lúa chín ở Mù Cang Chải. Ảnh: Khuê Việt Trường


Lúa là một phần của nền kinh tế Việt. Năm 2025, nhờ áp dụng khoa học kỹ thuật, sản lượng lúa xuất khẩu dự kiến trên 7,54 triệu tấn. Vùng Đồng bằng sông Cửu Long dự kiến đạt sản lượng lúa khoảng 23,9 triệu tấn. Việt Nam hiện đang là quốc gia có sản lượng xuất khẩu gạo lớn thứ 3 thế giới với nền tảng vững chắc là đất nước phát triển từ nền văn minh lúa nước. Do đó, gạo vừa là nguồn lương thực chính vừa là mặt hàng xuất khẩu chiến lược. Gạo chính là sản phẩm nông sản xuất khẩu chủ lực của Việt Nam. Đối với người Việt, bữa cơm gia đình luôn là điều thiêng liêng, và hình ảnh những cánh đồng lúa trên khắp mọi miền đất nước không chỉ mang lại nguồn lợi kinh tế chủ lực cho đất nước, mà còn là vẻ đẹp rất riêng của Việt Nam.

Dải đất hình chữ S ấy, từ vùng đất Tây Bắc, Đông Bắc đến miền Trung rồi vựa lúa miền Nam, những đồng ruộng như những gam màu nhiều sắc thái từ khi cày ải đến khi lúa chín vàng, là ấm no, là vẻ đẹp của sự lao động cần cù của người nông dân.

Trên những bước chân đi khắp đất trời Tổ quốc, tôi đã chạm gặp những mùa lúa chín, ở mỗi địa danh khác nhau, mà mỗi khi đến tận nơi ngọn lúa đang trĩu hạt là luôn có một cảm xúc đặc biệt. Và có lẽ bạn cũng vậy, đi qua những cánh đồng có thể vào mùa lúa chín, vào mùa lúa lên mạ xanh, hay đôi khi là những cánh đồng cày ải sau mùa gặt, không thể nào không dừng lại trước bức tranh đồng quê ấy.

Cánh đồng Sa Pa. Ảnh: Khuê Việt Trường


Là miền Tây Bắc, Đông Bắc trong các cuộc hành trình xuôi ngược, thỏa lòng với những thửa ruộng bậc thang, cho thấy sự thông minh của người dân, đã ngăn đất đắp bờ tạo nên những cánh đồng lúa hình bậc thang. Tôi đến Sa Pa rất nhiều lần, và mỗi lần là một cảm giác khác. Đó là đi bộ theo chân những người khách nước ngoài từ trung tâm Sa Pa, đi theo cung đường đến Tả Van. Con đường một bên là núi, một bên là thung lũng. Mù sương giăng sáng sớm, khói bếp tỏa lên trời, những ngôi nhà trình tường lặng lẽ nép mình giữa mênh mông. Những gam màu tạo nên trong mùa lúa chín, những thửa ruộng lúa bậc thang mờ trong sương khói, có vạt còn xanh, có vạt vàng. Những gam màu pha trộn của lúa ấy hứa hẹn một ngày mùa ấm no và còn là tuyệt tác. Có lần, tôi gửi xe ở một nhà dân, đi theo con đường xuống những triền dốc, đi đến độ ướt đẫm mồ hôi, rồi chạm vào những bông lúa, lòng vui đến lạ.

Cũng ở Sa Pa, có quán cà phê lưng chừng đồi ngay đầu cung đường vào bản Cát Cát. Từ nơi đó, nhìn xuống thung lũng Mường Hoa, thung lũng với cánh đồng lúa đẹp đến độ như một người họa sĩ tài hoa đang tạo ra một bức tranh hoàn chỉnh. Sa Pa ôm trong mình không chỉ là núi Hàm Rồng, cái thú săn mây, còn là đi cáp treo lên đỉnh Fansipan. Hạnh phúc cho ai đi cáp treo vào một ngày nắng, từ trên cáp treo nhìn xuống cánh đồng lúa. Và nữa, trong một ngày mưa nhẹ, tôi đã đi xe máy trong mưa đến bản Tả Phìn. Ở đây, lúa nằm theo con dốc, mà đi không khéo xe có thể lao nhanh. Ở đây, những người Dao Đỏ có khi địu con phía sau đi theo du khách, đến khi khách mua một món hàng mới rời đi. Tả Phìn với mênh mông lúa ấy tạo cho không gian một cảnh yên bình đến lạ.

Màu xanh Tả Phìn. Ảnh: Khuê Việt Trường


Tôi đã đến Yên Bái, với các địa danh Tú Lệ, La Pán Tẩn. Tú Lệ nằm bên này ngọn đèo Khau Phạ, nằm dọc theo con đường cong như chiếc võng, là nơi có loại nếp ngon làm ra cốm nếp, làm ra loại gạo ngon, nếp ngon mà du khách khi ghé qua đều mua một ít đem về làm quà. Ruộng lúa Tú Lệ vào mùa rất đẹp, những cánh đồng trải dài theo con suối nước nóng, rất đẹp. Và tất nhiên, La Pán Tẩn cũng được chọn nghỉ qua đêm trước khi làm cuộc hành trình ngắm những thửa ruộng bậc thang đã trở thành tác phẩm nghệ thuật như Đồi Mâm Xôi, Yên Ngựa. Mùa lúa chín hay mùa nước đổ, khách tìm đến Mù Cang Chải để ngắm nhìn. Còn những người dân bản địa thì chăm chút từng cây lúa để no bữa mỗi ngày.

Đồng lúa quê mình là mồ hôi của bao nông dân nhỏ xuống, đồng lúa quê mình có từ Tây Bắc, Đông Bắc, Tây Nguyên, miền Trung và vựa lúa Đồng bằng sông Cửu Long. Trước khi vào Hội An, bạn sẽ đi qua một cánh đồng lúa rất đẹp, dọc theo hai bên đường có hai hàng cây che mát. Đến Tuy Hòa, bạn sẽ không thể nào không nghe bài hát “Tiếng hò trên đồng lúa Tuy Hòa” của nhạc sĩ Hoàng Thơ Huy: “Cơn gió ơi, gió nghe chăng đây lời ngàn năm cây lúa/ Ngậm đắng cay trải biết bao đau thương tủi hờn/ Một nắng hai sương góp mùa vàng cho quê hương/ Cho cánh chim vui trong nắng hồng”. Những đồng lúa Tuy Hòa làm ra thương hiệu bánh tráng Tuy Hòa, cũng là bánh tráng nhưng vô cùng ngon và đặc trưng, vì thế Tuy Hòa nổi danh với món “lòng heo bánh tráng”.

Và nữa, nếu bạn đi khắp cùng quê hương, ngay cả khi bạn đến Hồ Lắk (Đắk Lắk) bạn sẽ thú vị với hình ảnh những con voi chở lúa, một hình ảnh vô cùng đẹp. Là khi cuộc hành trình trên chuyến tàu lửa về lại Nha Trang, khi nhìn qua ô cửa con tàu, nhìn thấy đồng lúa Diên Sơn là biết một khoảng thời gian ngắn nữa tàu sẽ vào ga. Cũng như tôi đã đi trong mênh mông lúa của những cánh đồng lúa Đồng Tháp Mười. Ở nơi chốn ấy, nơi không có núi, màu vàng lúa chín làm vàng cả một khoảng không gian rộng.

Đất nước Việt Nam gấm hoa hình cong như chữ S. Đất nước Việt Nam là đất nước của lúa gạo, chúng ta đều lớn lên từ những cánh đồng, và ít ra đã từng miên man nỗi nhớ ở giữa thênh thang mùa lúa chín. Người nông dân một nắng hai sương trên cánh đồng lúa tạo ra những hạt ngọc trắng ngần, để những bữa cơm thơm cho mỗi chúng ta. Quang Dũng cứ mãi nhớ hương vị rất đỗi ngọt ngào: “Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói/ Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”. Cây lúa đi vào ca dao từ đó: “Việt Nam đất nước ta ơi/ Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn”.