Có lần, trong một cuộc gặp mặt nông dân ở đồng bằng sông Cửu Long, được mời đến một cánh đồng lúa đang trổ đòng. Chủ nhà, một lão nông có thâm niên trồng lúa hơn bốn mươi năm, bất chợt hỏi: “Chú biết vì sao một hạt lúa phải đứng sát bên nhiều hạt lúa khác không?”.
Chưa kịp trả lời, ông tiếp lời, giọng vừa cười vừa đằm thắm: “Vì nếu đứng một mình, nó sẽ dễ ngã trước gió. Phải cùng nhau mà chịu nắng, chịu sương thì cây lúa mới lớn được”.
Câu chuyện ấy làm phải suy ngẫm nhiều lần. Thì ra, trong ruộng lúa, có cả một triết lý cộng đồng. Hạt lúa dạy ta điều mà sách vở đôi khi không nói hết - rằng sự bền vững bắt đầu từ sự gắn bó, từ những mối dây liên kết hữu cơ giữa người với người, giữa người với đất, và giữa hiện tại với tương lai.
Hiệp hội lúa gạo - không chỉ là tổ chức, mà là cộng đồng
Khi Hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam - VIETRISA ra đời, không chỉ hình dung đến một tổ chức đại diện cho tiếng nói của doanh nghiệp, nông dân, nhà khoa học… mà còn nghĩ đến một cộng đồng lúa gạo.
Cộng đồng ấy không chỉ quy tụ để chia sẻ thông tin, mà còn là nơi để cùng nhau kiến tạo giá trị. Không chỉ là mạng lưới giao thương, mà là một “ruộng lúa tinh thần”, nơi từng hạt lúa được bảo vệ, nâng tầm, và trao truyền niềm tin.
Nhưng, để một cộng đồng đi xa, không thể chỉ nhờ vào lòng nhiệt thành. Cần một tư duy rõ ràng - tư duy về cách cộng đồng hình thành, phát triển và tự điều chỉnh. Cũng giống như muốn có một vụ mùa tốt, ta không thể chỉ gieo mạ rồi phó mặc, mà phải có quy trình, có chăm sóc, có kiểm soát sâu bệnh, có thu hoạch đúng thời điểm.
Tư duy cộng đồng - từ hạt lúa đến tổ chức
Tư duy cộng đồng, như một người từng viết, không nằm ở việc tụ tập được bao nhiêu người, mà ở chỗ những người ấy có cùng một niềm tin, một giá trị, một cam kết đi cùng nhau dài lâu.
Với một ngành hàng như lúa gạo - vốn quen với sản xuất manh mún, thói quen cạnh tranh nội bộ, mạnh ai nấy làm - thì việc hình thành một hiệp hội đích thực là cộng đồng không hề dễ.
Chúng ta không thể để VIETRISA trở thành nơi “điểm danh” vài cuộc họp rồi… mạnh ai nấy về.
Chúng ta cần một cộng đồng mà ở đó, người trồng lúa ở Đồng Tháp cảm nhận được sự gắn bó với người chế biến ở Long An, với nhà xuất khẩu ở TP.HCM, với nhà khoa học ở Hà Nội.
Cộng đồng ấy phải được vận hành bằng tư duy: ít nhưng chất, nhỏ mà sâu, rõ vai - đúng trách nhiệm.
Những nguyên tắc gieo nền cộng đồng
1. Gieo từ giá trị chung, không phải quyền lợi riêng
Cộng đồng bền lâu khi được dựng nên từ sự tin tưởng và lý tưởng. Quyền lợi là thứ đến sau - như trái chín đến từ gốc rễ vững vàng.
2. Chọn đúng người, không chọn đông người
Một cộng đồng tốt không cần quá nhiều người. Quan trọng là mỗi người đều có vai trò, có cam kết và có lòng trân trọng với cộng đồng.
3. Trao đổi thật - xây dựng thật - kiểm soát thật
Cộng đồng không thể vận hành bằng sự cả nể, nói cho vui. Cần thẳng thắn trong đối thoại, nghiêm túc trong hành động và rõ ràng trong quy ước.
4. Kiên nhẫn như… mùa lúa
Một cộng đồng tốt giống như một mùa vụ lúa: cần thời gian, chăm sóc, điều chỉnh và cả sự hy sinh ngắn hạn vì mục tiêu dài hạn.
Để VIETRISA là cánh đồng lớn, không phải sân nhỏ
Chúng ta đã có đủ “giống tốt”, những doanh nghiệp đầu ngành, nhà khoa học giỏi, người nông dân tâm huyết. Nhưng giống tốt không tự tạo nên vụ mùa tốt. Cần có cánh đồng, là môi trường chung, để cùng phát triển.
Hãy để VIETRISA không chỉ là tổ chức của ngành hàng lúa gạo, mà là một hình mẫu cho cách tư duy cộng đồng trong nông nghiệp Việt Nam.
Nơi mỗi thành viên đều thấy mình có vai trò, có tiếng nói và có cơ hội cùng lớn lên.
Nơi giá trị không chỉ đo bằng doanh số, mà còn bằng mức độ gắn kết niềm tin và sự trường tồn.
Cộng đồng là hạt giống của hy vọng
Nếu mỗi hạt lúa là một niềm tin, thì mỗi cộng đồng là một cánh đồng hy vọng. Chúng ta không cần quá nhiều tổ chức, điều chúng ta cần là một vài cộng đồng đủ sâu, đủ bền, đủ tử tế để nhân lên những điều tốt đẹp.
Hãy bắt đầu lại, bằng sự giản dị, bằng sự chân thành, bằng lòng tin vào sức mạnh của một cộng đồng lúa gạo thật sự.
Hãy để người nông dân, người chế biến, người kinh doanh… không chỉ là mắt xích trong chuỗi, mà là người đồng hành trong một hành trình chung - hành trình nâng tầm hạt gạo Việt Nam.
Dành tặng những người đang gieo cộng đồng trong từng hạt lúa.
Lê Minh Hoan
