Việt Nam và Thái Lan, hai trong ba quốc gia xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới, đang kỳ vọng sẽ gia tăng xuất khẩu gạo sang Nhật Bản.
 |
| Gạo Japonica trồng ở Thái Lan được bày bán cùng với gạo nhập khẩu từ Nhật trong một siêu thị ở Bangkok (báo Yomiuri Shimbun). |
Tại cả hai quốc gia này, sản xuất gạo japonica – loại gạo hạt ngắn giống như gạo được trồng tại Nhật – đang tăng lên trong bối cảnh ẩm thực Nhật (washoku) ngày càng phổ biến.
Hai nước đặt mục tiêu biến việc giá gạo tại Nhật Bản tăng mạnh thành một cơ hội kinh doanh.
Tại một siêu thị ở Bangkok thuộc chuỗi bán lẻ lớn Tops của Thái Lan, gạo japonica sản xuất trong nước được bán với giá 275 baht cho mỗi túi 5 kg (khoảng 1.200 yên Nhật).
Mức giá này thấp hơn nhiều so với giá gạo ở Nhật. Tại các siêu thị Nhật Bản khác ở Thái Lan, gạo Sasanishiki và các loại gạo Nhật khác được canh tác tại Thái Lan, cũng được bán với mức giá tương tự.
Thái Lan có khí hậu ấm quanh năm, rất thuận lợi cho trồng lúa. Dù giống lúa chủ yếu tại đây là indica (gạo hạt dài), nhưng gần đây, ngày càng nhiều nông dân bắt đầu trồng giống japonica.
Một nông dân 44 tuổi, người đã trồng giống lúa Koshihikari của Nhật được một năm, cho biết ông có thể bán gạo japonica với giá gấp đôi so với gạo indica của Thái Lan và biên lợi nhuận của ông rất cao. Ông cũng cho biết trên ruộng lúa của mình, mỗi năm có thể thu hoạch đến ba vụ.
Giá trị xuất khẩu gạo từ Thái Lan sang Nhật Bản vào năm 2024 đã tăng 1,3 lần so với 10 năm trước, đạt 183 triệu USD (khoảng 26,5 tỷ yên). Hiện nay, phần lớn lượng gạo xuất khẩu là gạo indica, còn gạo japonica chủ yếu được tiêu thụ trong nước.
Chính phủ Thái Lan đang chú ý đến tình hình thị trường gạo tại Nhật. Bộ trưởng Thương mại Thái Lan, ông Pichai Naripthaphan, cho biết chính phủ Thái muốn khai thác các thị trường nơi gạo Thái có thể bán được với giá cao và thúc đẩy xuất khẩu gạo.
Theo ước tính do Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ công bố vào tháng 5, tổng lượng gạo xuất khẩu toàn cầu trong năm tài chính 2024 đạt 61,4 triệu tấn. Về khối lượng xuất khẩu, Ấn Độ đứng đầu với khoảng 40% thị phần, tiếp theo là Việt Nam với 13% và Thái Lan với 11%.
Ngày 5/6, Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam (VIETRISA) thông báo lần đầu tiên Việt Nam xuất khẩu 500 tấn gạo mang thương hiệu mới “Gạo Việt xanh phát thải thấp” thuộc giống japonica. Ưu điểm của loại gạo này là giảm phát thải khí nhà kính trong quá trình canh tác.
Loại gạo mới này được trồng nhằm hướng đến thị trường Nhật Bản – nơi người tiêu dùng quan tâm đến môi trường và có các tiêu chuẩn chất lượng nghiêm ngặt.
Chủ tịch VIETRISA, ông Bùi Bá Bổng, cho biết tình trạng thiếu gạo hiện nay tại Nhật là cơ hội tốt để gạo Việt Nam tiếp cận thị trường cao cấp. VIETRISA đặt mục tiêu Việt Nam cung cấp gạo thường xuyên cho thị trường Nhật Bản.
Khi nhập khẩu gạo vào Nhật, mức thuế 341 yên/kg sẽ được áp dụng cho phần vượt quá hạn ngạch miễn thuế gọi là “tiếp cận tối thiểu” (minimum access).
Tuy vậy, các công ty Nhật – chủ yếu là các công ty thương mại – vẫn tăng cường nhập khẩu vì giá gạo nhập vẫn rẻ hơn gạo sản xuất trong nước, ngay cả sau khi cộng thuế.
Lượng gạo xuất khẩu từ Đài Loan sang Nhật từ tháng 1 đến tháng 5 đã đạt 7.759 tấn, tăng hơn sáu lần so với cùng kỳ năm ngoái. Gạo Đài Loan có hương vị và kỹ thuật trồng tương tự gạo Nhật Bản.
Trong thời gian tới, có khả năng Nhật Bản sẽ gia tăng nhập khẩu gạo từ khu vực Đông Nam Á.
Tuy nhiên, nếu chênh lệch giá giữa gạo nhập khẩu và gạo nội địa ngày càng lớn, điều này có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến nông dân trồng lúa trong nước – và sẽ tạo nên nhiều tranh cãi.
Nguồn: Takashi Itoda / Yomiuri Shimbun (The Japanese News, June 17, 2025)
