LÊ MINH HOAN
Hạt lúa hôm nay không chỉ trổ bông trên đồng, mà còn nảy mầm trong tư duy đổi mới của người nông dân. Triệu héc-ta lúa, triệu câu chuyện làng, triệu lần đoàn kết - đó mới là Đề án thật sự. Hành trình triệu ha lúa chất lượng cao bắt đầu từ nội lực cộng đồng.
 |
| Ảnh minh họa. |
TỪ HẠT LÚA ĐẾN HẠT GIỐNG NIỀM TIN
HÀNH TRÌNH TRIỆU HA LÚA CHẤT LƯỢNG CAO BẮT ĐẦU TỪ NỘI LỰC CỘNG ĐỒNG
Có lần, trong một buổi trò chuyện với nông dân ở huyện Thoại Sơn (An Giang), chỗ thân tình nên hỏi: “Theo bà con, làm nông bây giờ khó nhất là gì?”.
Ông Tư Hồng, một nông dân có hơn 30 năm gắn bó với đồng ruộng, trả lời không chần chừ: “Khó nhất là… tin rằng mình làm khác đi sẽ tốt hơn!”.
Câu nói tưởng nhẹ hều mà như gió xoáy giữa cánh đồng. Bao năm làm ruộng, người nông dân quen canh theo tập quán cũ, nghe theo thương lái, làm theo cách “ông bạn già làm sao thì mình làm vậy”. Giờ bảo chuyển sang giống mới, quy trình mới, bán theo chuỗi, giảm phân giảm thuốc, khác gì biểu diễn xiếc trên mặt ruộng?
Đề án triệu ha - đâu chỉ là chuyện diện tích
Đề án phát triển 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, giảm phát thải, gắn với tăng trưởng xanh ở đồng bằng sông Cửu Long không chỉ đơn thuần là một kế hoạch kỹ thuật, càng không phải là câu chuyện về một triệu héc-ta đất.
Đó là một triệu cơ hội để khơi dậy một triệu hạt giống thay đổi trong tư duy, hành động và niềm tin của người nông dân. Đề án sẽ không thể thành công nếu thiếu điều kiện mấu chốt: sự tham gia thực chất và chủ động của cộng đồng của người nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp, nhà khoa học, chính quyền cơ sở.
Triết lý ABCD - Đi tìm cái có thay vì than cái thiếu
Ở nhiều nơi, khi nói đến tái cơ cấu ngành hàng lúa, chúng ta hay bắt đầu bằng câu hỏi: “Thiếu gì? Thiếu vốn? Thiếu giống? Thiếu công nghệ?”.
Nhưng tiếp cận theo triết lý ABCD (Asset-Based Community Development), “Phát triển địa phương dựa vào nội lực cộng đồng”, thì cần đảo chiều tư duy: “Chúng ta đang có gì?”. Hãy thật tâm và nhìn với góc độ tích cực, chúng ta có nhiều chứ:
• Có người nông dân dạn dày kinh nghiệm, biết xem đất, đo gió, tính nước bằng linh cảm chính xác đến từng giờ.
• Có những cánh đồng mẫu từng đạt năng suất cao, có hợp tác xã từng tiếp xúc thị trường.
• Có doanh nghiệp bao năm xây dựng cơ nghiệp từ sự liên kết với người nông dân, xem bà con không chỉ là đối tác mà là những người bạn đồng hành.
• Có cán bộ xã tâm huyết, sẵn sàng đi cùng dân, lắng nghe từng ý kiến nhỏ.
• Có những câu chuyện thành công âm thầm, tuy nhỏ nhưng nếu được kết nối lại, sẽ thành một mạng lưới học hỏi.
Vậy tại sao chúng ta không bắt đầu từ chính những gì đang có, để xây nên một hành trình phát triển?.
Chuyển từ sản xuất sang tư duy kinh tế - từ mùa vụ sang chuỗi giá trị
Chuyện hạt lúa không còn gói gọn trong vụ mùa, mà là câu chuyện của cả chuỗi:
• Từ lúc xuống giống đã phải nghĩ đến đầu ra.
• Từ kỹ thuật canh tác đã phải nghĩ đến truy xuất nguồn gốc.
• Từ lúc chuẩn bị thu hoạch phải nghĩ đến tuần hoàn rơm rạ.
• Từ mỗi người dân đã phải học cách liên kết, đồng thuận, chia sẻ rủi ro, cùng nhau quyết định.
Chuyển đổi này không thể xảy ra bằng mệnh lệnh hành chính, mà phải đến từ sự thuyết phục và niềm tin lan tỏa trong cộng đồng.
Vai trò của cộng đồng - tay vỗ nên bộp
Không ai thành công một mình. Một người nông dân đi đầu tiên phong cũng cần có người tin bà sẵn sàng đi theo. Một hợp tác xã mạnh cũng cần có xã hỗ trợ, có doanh nghiệp đồng hành, có báo chí nói lên tiếng nói.
Ông bà mình để lại câu tục ngữ sâu sắc: “Nhiều tay vỗ nên bộp”. Muốn vỗ nên tiếng “bộp”, phải nhiều tay cùng vỗ. Muốn cánh đồng thay đổi, phải có nhiều bàn tay cùng gieo, nhiều khối óc cùng nghĩ, và nhiều trái tim cùng hoà chung nhịp đập.
Từ kỹ thuật đến niềm tin - cái gì quan trọng hơn?
Nhiều người hỏi: “Vậy yếu tố kỹ thuật có quan trọng không?”. Có, rất quan trọng. Nhưng kỹ thuật không tự sinh ra được lòng tin. Chỉ khi người dân thấy mình là chủ, là người quyết định, thì kỹ thuật mới có đất sống.
Chính niềm tin vào bản thân và tin vào nhau mới là hạt giống quan trọng nhất để gieo xuống cánh đồng triệu ha.
Chính sách phải “sống”, cộng đồng phải “thở”
Chính sách không nên áp đặt mà phải biết “thở” cùng thực tiễn. Mỗi địa phương cần linh hoạt trong cách vận dụng Đề án theo điều kiện tự nhiên, trình độ dân trí, tập quán canh tác, văn hóa sản xuất.
Cộng đồng nông thôn cần được trao quyền ra quyết định, không chỉ là đối tượng thụ hưởng. Phải tập hợp được các nguồn lực đang rải rác, xây dựng thiết chế trung gian như hội quán, trung tâm phục vụ nông dân, câu lạc bộ nông nghiệp sinh thái…
Lời kết - Đề án là hành trình của hy vọng
Đề án triệu ha không đơn thuần là con số, mà là hành trình triệu lần gieo hy vọng. Hạt lúa không chỉ là cây trồng, mà là biểu tượng của sự sống, của tinh thần vượt khó, của sức mạnh đoàn kết trong từng cộng đồng làng quê.
Nếu không bắt đầu từ điều mình có, sẽ chẳng bao giờ có điều mình muốn. Nếu không tin người dân có thể làm chủ thay đổi, thì mọi chính sách sẽ chỉ là mảnh giấy mong manh.
Hãy để hạt lúa chất lượng cao hôm nay trở thành hạt giống của lòng tin, của sự thay đổi, của một Đồng bằng không lùi bước trước biến đổi khí hậu, mà tiến lên bằng nội lực của chính mình.
Hạt lúa hôm nay không chỉ trổ bông trên đồng, mà còn nảy mầm trong tư duy đổi mới của người nông dân. Triệu héc-ta lúa, triệu câu chuyện làng, triệu lần đoàn kết - đó mới là Đề án thật sự.
Lê Minh Hoan
